'धनयुद्ध' रहेछ Copied from Kantipur by Kalpana Dhakal

माओवादी पार्टी फुटेपछि दुई पक्षका नेता-कार्यकर्ताबीच ठाउँ-ठाउँमा झडपमात्र भएन, चितवनमा त गोलीसमेत चल्यो । तर त्यो ठूल्ठूला सैद्धान्तिक-राजनीतिक विषयलाई लिएर भएको देखिएन, उनीहरूबीच झगडाको बीउ रहेछ- सम्पत्ति । पार्टीको साधनस्रोत, आर्थिक कोष, कार्यालय लगायत भौतिक सम्पत्तिमाथि कसले कव्जा जमाउने भन्ने विषयलाई लिएर सुरू भएको अहिलेको 'धनयुद्ध'ले मलाई उनीहरूले उहिले गरेको 'जनयुद्ध' तिरै फर्कायो ।

२०५२ सालमा माओवादी सशस्त्र युद्ध सुरू गरिंदा म कक्षा ८ मा पढ्थें । काठमाडौंबाट घर (कैलाली) जाँदा त्यहाँ यत्रतत्र सबैतिर देखिने-भेटिने माओवादीका सबै कुरा र उद्देश्य नबुझे पनि उनीहरूले गाउँघरका जमिनदार वा हुने-खानेहरूलाई तारो बनाउन खोजेको स्पष्टसँग बुझिन्थ्यो । अहिले आएर त्यो कुरा विचार गर्दा जमिनदारहरूलाई तारो बनाउनुको प्रमुख कारण उनीहरूसँग रहेको सम्पत्ति थियो । माओवादीले १० वर्ष लामो रगताम्ये युद्ध किन गरे होलान् भनेर अहिले सोच्दा त्यो मूलतः सरकारको होस् वा व्यक्ति विशेषको स्रोत-साधन र अन्ततः सम्पत्तिमाथि आफ्नो अधिकार स्थापित गर्ने मनसायबाट प्रेरित थियो भन्ने नै देखिन्छ ।

भन्न त उनीहरूले पनि आफ्नो मूल उद्देश्य समाजमा आर्थिक समानता कायम गर्नु, अनि स्रोत-साधन र शक्तिमा समान हक र पहुँच कायम गर्नु हो भनी गाउँ-गाउँमा प्रशिक्षण दिन्थे । त्यो बेला कतिपय युवालाई जबर्जस्ती आफ्नो युद्धमा संलग्न गराएका पनि थिए । तर त्यति धेरै हजारौं युवाहरूलाई जबर्जस्तीमात्र बन्दुक बोकाउनु सम्भव थिएन । माओवादीसंग आकर्षक सपना र नारा थिए । तीमध्ये सबभन्दा तान्ने कुरा अभावरहित सुनौलो भविष्यको सपना थियो । त्यही आर्थिक समानता वा सम्पन्नताको नारा नै प्रमुख थियो, जसले थुप्रै नेपाली युवाहरूलाई आकषिर्त गर्न सफल भयो । तातो रगत, आलो जोश अनि लोभलाग्दो गन्तव्य- युवाहरू बन्दुक बोक्नेतिर नलाग्ने त कुरै भएन । एकदिन आफूहरूसंग पनि चाहिए जति सम्पत्ति हुन्छ भन्ने सपना सांँच्दै उनीहरू आंँखा चिम्लेर लडे, तर के पाए- त्यो त अहिले शान्ति प्रक्रियाको लज्जास्पद अन्त्यले देखाइरहेको छ ।

सम्पत्ति र शक्ति प्राप्तिको यो लक्ष्य पुरा गर्न माओवादीले सर्वप्रथम धेरै सम्पत्ति हुने अथवा उनीहरूका नजरमा गलत तरिकाले सम्पत्ति आर्जन गरेकाहरूलाई अमानवीय तरिकाले दण्डित गर्ने परम्परा बसाले । अरूको घर, जग्गा र धन-सम्पत्ति कव्जा गर्दै जाँदा उनीहरूको आत्मविश्वास बढ्दै गयो । जमिनदारहरूलाई आक्रमण गर्दागर्दै विस्तारै असाध्यै निम्न स्तरमा आयआर्जन गर्नेहरूमाथि पनि ज्यादती गरिन थाल्यो । कतिसम्म भने असाध्यै सानो स्तरमा घरमै रक्सी पारेर बेच्ने गरिब असहाय महिलालाई समेत कालोमोसो दली सामाजिक बहिस्कारमात्र गरिएन, उनीहरूको कमाइ खाने घैंटाहरूसमेत फोरिए । सायद अर्थ आर्जन गर्ने र शक्तिको गलत प्रयोग गर्ने माओवादीको तरिका त्यहींबाट बिगि्रसकेको थियो । 

तर पैसाबिना त उनीहरूको पनि काम चलेन । त्यसपछि माओवादीले सानातिना पसल थाप्नेदेखि लिएर विद्यालय सञ्चालन गर्नेहरूलाई समेत देख्न सकेनन् । उनीहरूको नजरमा सबैले टन्न पैसा कमाइरहेका थिए । आफूहरूले गरिरहेको यत्रो 'महान कार्य'मा सबैको योगदान हुनैपर्छ भन्ने उनीहरूको सोचाइ देखिन्थ्यो । चन्दा नदिएर प्रतिवाद गर्न खोज्ने कतिले ज्यान पनि गुमाए ।

अरूको सम्पत्तिमाथि प्रहार गर्दै युद्ध थालेको पार्टी ठूलो बन्दै जाँदा आफैं धनवान हुँदै गयो । यसका धेरै नेता नवधनाढ्य भए, कोही त व्यापारीजस्तै देखिन थाले । झन् मूलधारमा आएपछि त उनीहरूलाई चन्दा मागिरहने टन्टा पनि भएन । संविधानसभाको चुनावताका माओवादीको लोकपि्रयता अनि निकट भविष्यमै सत्तामा पुग्ने छांँट देखेर चाकडीस्वरूप आर्थिक सहयोग गर्नेको लर्को लाग्यो । यस्तो आर्थिक सहयोग विदेशबाट पनि प्रशस्तै हुने गरेको कुरा बाहिर आउन थाले । आर्थिक लेनदेन भइरहेको प्रष्टै सुनिने एउटा चर्चित अडियो टेपकाण्डले त माओवादीको भित्री कुरा पनि बाहिर ल्यायो ।

समाचारहरू पढ्दा र कतिपय घटना देख्दा हिजोआज म द्विविधामा पर्छु- होइन् यी माओवादीका नेताहरू राजनीतिज्ञ हुन् कि व्यापारी ? कोहीले सपिङ मल खोलेको सुनिन्छ, कसैले बिजिनेस टावर ठड्याएका छन् । घर-घडेरीका कारोबारदेखि टेलिफोन कम्पनीमा पनि पैसा लगाएको सुनिन्छ । मिडियाको क्षेत्र पनि बांँकी छैन । टिभीहरूमा गरेको लगानी त खुल्लमखुला जस्तै थियो, अब पत्रिकाहरूमा पनि पैसा हालेको कुरा सुनिन थालेको छ ।

माओवादीमा क्रमशः पार्टीमात्रै होइन, केही प्रभावशाली नेता पनि आर्थिक रूपमा अपत्यारिलो ढंगले सबल भइरहेको कुरा जब चर्चाको विषय बन्यो, त्यसपछि आर्थिक बिचलन निकै बढेको कुरा पार्टीभित्रै उठ्न थाल्यो । सुनौलो सपना बोकेर हिजो बन्दुक उठाएका केही युवाहरूले त टेलिभिजनका पर्दामा समेत पार्टीभित्रको आर्थिक विचलनका कुरा उठाए । यस्तो आर्थिक अविश्वासबाट सुरू भएको झगडामा विस्तारै असहमतिका अरू बुँदाहरू थपिंदै गएपछि पार्टी दुई टुक्रा भयो ।

भन्नलाई त नेताहरू सैद्धान्तिक झगडा हो भन्छन्, त्यसैको लेप पनि लगाएका छन्, तर झगडा सैद्धान्तिक मतभिन्नताको मात्रै हो भनेर पत्याउने ठाउँ छैन । व्यक्तिगत कारणदेखि लिएर अन्य धेरै कुरा जोडिन आउँछ । सम्पत्तिकै लागि पार्टी दुई टुक्रा भयो त भन्न नमल्लिा, तर यसो अलि मिहिन तरिकाबाट हेर्दा झगडाको बीउ त्यही अकुत सम्पत्ति पनि भएको देखिन्छ । पार्टीको सम्पत्ति कसले कति लिने भनेर अहिले दुईथरी माओवादीबीच चर्किएको झगडा सडकमै आएको छ । एकथरी नदिने मुडमा देखिन्छ, अर्कोथरी नलिई नछाड्ने मुडमा छ । फुटेर गएका एकजना नेताले त भनिहाले- सम्पत्तिको समान बाँडफाँड नभए पेरिसडाँडा कव्जा गरिन्छ ।

अंशका लागि लड्ने दाजुभाइ अनि चन्दा नदिएको निहँमा स-साना पसलेका हातखुट्टै भाँचिदिने पार्टीका नेताहरूको यो लडाइँ अहिले निकै रोचक छ । उनीहरू आफैंलाई सम्पत्ति यति महत्वपूर्ण हुँदोरहेछ भने अरूलाई चाहिं हँदैन ? उनीहरूले त अब यसरी सोच्लान् कि नसोच्लान्, किनभने आफैं नवधनाढ्य वर्गमा परिणत भइसकेका छन् ।

मचाहिं यो रोचक लडाइँका बीच रक्सी पारेर बेच्ने अनि त्यसरी आर्जन गरेको पैसाले छोराछोरी पाल्ने एकजना विधवालाई सम्भिmरहेको छु । उनले लगाएको पुरानो कालो म्याक्सीसंगै महेन्द्र राजमार्गको एउटा चौराहामा उठबस गर्न लगाएको हिजोको दृश्य मेरो आँखा अगाडि अहिले पनि झलझली आउँछ ।